Online Canlı Ders Ortamı Etkili Bir Öğrenme Sağlar Mı?

Günümüzün değişen koşulları, pandemi süreci ve teknolojinin de hızla gelişmesiyle karşımıza çıkan en önemli sorunlardan bir tanesi de eğitimin hangi ortamda nasıl ve ne şekilde daha etkili olacağı sorusudur. Aslında bu kapsamda en genel hatlarıyla karşımıza çıkan öğrenci açısından öğrenme ortamları şu üç başlık altında toplanabilir.

• Yüz Yüze Yapılan Dersler: Klasik Sınıflarda yüz yüze yapılan dersler
• Online Canlı Olmayan (Asenkron) Dersler: Daha önceden hazırlanmış konu içerik videolarını internet ortamında izleme şeklinde olan dersler
• Online Canlı (Senkron) Dersler: Öğretmen ve öğrencilerin internet ortamında eş zamanlı olarak etkileşimli olarak yapılan dersler

Peki ama bu üç ortamdan hangisi öğrenme açısından öğrencilere daha etkili ve derin öğrenmeyi sağlar? Aslında siz de klasik düşünenlerdenseniz “tabi ki de yıllardan beri süregelen yüz yüze eğitimin yerini hiçbir şey tutmaz” diye düşünüyor olabilirsiniz. Peki ama bu sorunun “doğru” bir cevabı var mı? Belki tam anlamıyla yoksa bile en makul cevap hakkında nasıl bilgi sahibi olacağız? Tabi ki de bilimsel çalışmalar bu konuda bizlere ışık tutacaktır.

Nisan 2020 yılında İngiliz menşeili bir vakıf olan Education Endowment Foundation (EEF) tarafından yayınlanan ve birçok bilimsel çalışma incelenerek sunulan değerlendirme raporunda uzaktan eğitime dair öne çıkan en önemli sonuçlar şu şekilde sıralanmıştır.

• Öğretimin niteliği ve kalitesi derslerin hangi ortamda olduğundan çok daha önemlidir.
• Öğrencileri motive etmenin ve sonuçları iyileştirmenin bir yolu olarak uzaktan öğrenme sırasında akran etkileşimi önemli yer tutar.
• Öğrencilerin bağımsız çalışmalarını desteklemek öğrenme sonuçlarını ciddi düzeyde geliştirebilir.

Belki de bu rapordan çıkarılacak en önemli değerlendirme aslında öğrenmenin hangi ortamda olması gerektiğinden ziyade öğrenme ortamının tasarımı ve kullanılan materyallerin niteliği yani öğrenciye sunulan öğretimin uygun pedagojik alan bilgisiyle nitelikli bir şekilde sunulmasıdır. Buna ek olarak özellikle öğrencilerin otokontrolünü ve özdenetimini sağlayacak rehberlik desteğinin sağlanması ve öğrenmenin en önemli boyutlarından biri olan sosyal etkileşim öğrencilerin başarısını etki eden önemli faktörlerden biri olarak karşımıza çıkmaktadır.

Peki o zaman online canlı (senkron) dersler etkili bir öğrenme ortamı sağlar mı? Yukarıda verilen üç öğrenme ortamından biri olan online canlı (senkron) dersler doğaçlama ve fiziki ortamdakine uygun bir konuşma tarzına olanak sağladığı için yüz yüze iletişimdeki akıcılığa sahiptir denilebilir (Yıldız, 2011). Bu tarz bir online eğitimde öğrenci ve öğretmenler yabancılık çekmeyip, kendilerini bu sanal sınıfın bir ferdi olarak görür ve kendilerini öğrenme topluluğunun bir parçası olarak hissederler (Schwier & DyKes, 2004). Öğrenciler senkron sistemlerin işleyişi sayesinde düşüncelerini rahatça ifade edebilirler, öğretmenlerine anında soru sorabilirler veya öğretmenleri tarafından sorulan sorulara cevap verebilirler (Duemer ve diğerleri, 2002). Böylece etkileşim giderek artarak öğrenciler çok daha aktif olarak derse katılırlar. Bazı araştırmacılar geleneksel sınıf ortamlarında tartışmalara katılım oranının %15 civarında seyrettiğini, internet ortamında ise bu oranın çok daha yüksek olduğunu belirtmişlerdir. (Hsiao ve Hsi, 1997).

 Belki de online canlı dersleri, online ama canlı olmayan (asenkron) derslerden ayıran en önemli özellik de işte öğrencinin aktifliği noktasında devreye girmektedir. Asenkron derslerde öğrenci önceden hazırlanmış ders videolarını izleyebilir ancak aklına takılan bir soruyu soracak ve hemen cevabını alabilecek bir muhatap bulamaz. Bu da öğrenme sürecinde bir aksamaya sebebiyet verebilir. Öğrencileri ders esnasında başarılı kılan en önemli değişkenlerden biri de öğrencinin derste pasif izleyici konumda olmayıp, aktif katılımcı olabilmesidir. Bu noktada aktif öğrenmeyi sağlayan online kitlesel canlı derslerde olduğu gibi öğrencinin pasif kaldığı değil, öğrencinin sürekli olarak aktif olabileceği optimum sayıda öğrenci ile yapılan online canlı ders ortamıdır. Bu yaklaşıma sahip online canlı ders ortamında ders gören öğrencilerin başarısıyla ilgili yapılan bazı çalışmalar da göstermiştir ki birçok öğrencide etkili bir öğrenme sağlanmış ve en az geleneksel sınıf ortamındaki dersler kadar öğrenciler başarı gösterebilmişlerdir (Kearney, 2000). 

Özetle, yapılan bilimsel araştırmaların da altını çizdiği gibi, online canlı ders ortamı nitelikli bir öğretim içeriği ve öğretim materyali içermesi, (2) öğretmen-öğrenci ve optimal düzeyde öğrenci-öğrenci etkileşimi içermesi ve (3) bunlara ek olarak öğrencilerin bağımsız çalışmalarını destekleyecek bir rehberlikle desteklenmesi koşullarını yerine getirdiği sürece öğrencilere çok etkin bir öğrenme imkânı sunabilmektedir.

KAYNAKLAR

Duemer, L., Fontenot, D., Gumfory, K., Kallus, M., Larsen, J., Schafer, S., & Shaw, B. (2002). The use of online synchronous discussion groups to enhance community formation and professional identity development. The Journal of Interactive Online Learning, 1(2), 1-12.

Education Endowment Foundation (2020) Remote Learning, Rapid Evidence Assessment, London: Education Endowment Foundation.

Hsi, S. H. R. (1997). Facilitating knowledge integration in science through electronic discussion: The Multimedia Forum Kiosk (pp. 1-202). University of California, Berkeley. Kearsley, G. (2000). Online education: Learning and teaching in cyberspace. Wadsworth Publishing Company.

Schwier, R., & DyKes, M. (2004). The struggle for community and content in virtual learning communities. In EdMedia+ Innovate Learning (pp. 2976-2982). Association for the Advancement of Computing in Education (AACE).

Yıldız, E. (2011). Web-tabanlı senkron derslerin öğretmen adaylarının uzaktan eğitime karşı tutumları ve senkron teknolojileri kabulleri üzerine etkisi (Master’s thesis, Balıkesir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü).